Η παρακάτω ανασκόπηση από το περιοδικό Gene Therapy Nature παρουσιάζει τις εξελίξεις και τις μελλοντικές προοπτικές της γονιδιακής τροποποίησης σε σχέση με τις διαταραχές του κολλαγόνου.
Οι διαταραχές του κολλαγόνου περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα κληρονομικών παθήσεων που προκαλούνται από επιβλαβείς μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με το κολλαγόνο, για πολλές από τις οποίες δεν υπάρχουν ακόμη αποτελεσματικές θεραπείες. Οι παθήσεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων, από τοπικές βλάβες στους ιστούς έως σοβαρές συστημικές επιπλοκές. Η κλινική εικόνα διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη, η οποία μπορεί να επηρεάσει διάφορα συστήματα, όπως το μυοσκελετικό, το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό. Αυτή η ποικιλομορφία αντικατοπτρίζει τη σύνθετη επίδραση των μεταλλάξεων στα γονίδια του κολλαγόνου και τον διαφορετικό ρόλο που διαδραματίζουν οι διάφοροι τύποι κολλαγόνου στο σώμα.
Οι τεχνολογίες γονιδιακής τροποποίησης —ιδίως τα συστήματα CRISPR-Cas— εμφανίζονται ιδιαίτερα υποσχόμενες ως πιθανές θεραπείες για τις παθήσεις αυτές, προσφέροντας μια ενιαία προσέγγιση στη θεραπεία. Η παρούσα ανασκόπηση συνοψίζει τις τρέχουσες στρατηγικές γονιδιακής επεξεργασίας που ερευνώνται για νόσους σχετιζόμενες με το κολλαγόνο, όπως η οστεογένεση imperfecta, το σύνδρομο Alport και η δυστροφική επιδερμολυτική πομφολυγώδης δερματοπάθεια. Εξετάζεται η χρήση του CRISPR-Cas9 για στοχευμένες αλλαγές στο DNA, καθώς και νεότερες τεχνικές όπως η επιμέλεια βάσης (base editing – BE) και η αρχική επιμέλεια (prime editing – PE), που επιτρέπουν ακριβείς τροποποιήσεις ενός μόνο νουκλεοτιδίου χωρίς τη δημιουργία διπλών θραύσεων του DNA.
Προκλινικές και κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η γονιδιακή θεραπεία μπορεί να ενισχύσει τη σύνθεση κολλαγόνου, να βελτιώσει τη λειτουργία των ιστών και να μειώσει τα συμπτώματα. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις, όπως η ποικιλομορφία των μεταλλάξεων, οι περιορισμοί στους τρόπους μεταφοράς της θεραπείας, οι πιθανοί εκτός στόχου (off-target) επιδράσεις και η ανάγκη για ανάπτυξη καινοτόμων θεραπευτικών προσεγγίσεων.
Παρά τα εμπόδια αυτά, η πρόοδος στα εργαλεία γονιδιακής τροποποίησης βελτιώνει διαρκώς την ακρίβεια και την ασφάλεια της επεξεργασίας, θέτοντας τα θεμέλια για πιο αποτελεσματικές γενετικές θεραπείες των διαταραχών του κολλαγόνου. Η γονιδιακή τροποποίηση μεταμορφώνει ραγδαία την ιατρική και τη βιοτεχνολογία, προσφέροντας νέες δυνατότητες για ακριβή διάγνωση, εξατομικευμένες θεραπείες και λύσεις για σπάνιες γενετικές παθήσεις. Δίνοντας τη δυνατότητα για στοχευμένες γενετικές αλλαγές, η τεχνολογία αυτή ανοίγει τον δρόμο για θεραπείες παθήσεων που έως πρόσφατα θεωρούνταν ανίατες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που σχετίζονται με μεταλλάξεις στα γονίδια του κολλαγόνου. Η ανασκόπηση αυτή αναδεικνύει τις πρόσφατες εξελίξεις στη γονιδιακή θεραπεία διαταραχών σχετιζόμενων με το κολλαγόνο, περιλαμβάνοντας καινοτόμες μεθόδους όπως η ειδική απενεργοποίηση αλληλομόρφων (allele-specific inactivation) και η επιμέλεια βάσης, και υπογραμμίζει τη μελλοντική δυναμική των τεχνολογιών αυτών, ενώ ταυτόχρονα καταγράφει τις βασικές προκλήσεις και τις κατευθύνσεις της μελλοντικής έρευνας.