Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας προκλινικής μελέτης σε ποντίκια, η θεραπεία με βλαστοκύτταρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση της γονιμότητας και των υγιών επιπέδων ορμονών μετά από ωοθηκική ανεπάρκεια (πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια -premature ovarian insufficiency /POI) – η οποία είτε οφείλεται σε γενετική πάθηση είτε ως αποτέλεσμα χημειοθεραπείας. Μια ομάδα από το Brigham and Women’s Hospital (Βοστώνη, ΗΠΑ) διεξήγαγε τη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στη συνέχεια στο eBioMedicine. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες για την αποκατάσταση της γονιμότητας μετά από χημειοθεραπεία. Αντίθετα, όσοι ασθενείς πάσχουν από ωοθηκική ανεπάρκεια πρέπει να χρησιμοποιούν ωάρια δότη ή να καταψύχουν τα δικά τους ωάρια ή έμβρυα πριν από τη θεραπεία. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλοί ασθενείς που παραπέμπονται για κατάψυξη ωαρίων ή εμβρύων πριν λάβουν θεραπεία για τον καρκίνο. Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι μια θεραπευτική επιλογή, αλλά η έλλειψη δεδομένων σχετικά με τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία από τη χρήση της οδηγεί στην αναζήτηση θεραπειών που διατηρούν ή αποκαθιστούν τη λειτουργία των ωοθηκών.
Η νέα μελέτη χρησιμοποίησε κύτταρα από ωοθήκες ποντικού – που ονομάζονται κοκκιώδη κύτταρα – για να δημιουργήσει επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPSCs), τα οποία μπορούν να διαφοροποιηθούν in vitro σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρου. Στο εργαστήριο, τα iPSC που προέρχονται από κοκκιώδη κύτταρα διαφοροποιούνται κατά προτίμηση σε κύτταρα ωοθηκών, ίσως λόγω της επιγενετικής τους μνήμης. Τα διαφοροποιημένα κύτταρα δοκιμάστηκαν για έκκριση οιστραδιόλης και προγεστερόνης με ενζυμικά συνδεδεμένες ανοσοπροσροφητικές δοκιμασίες που έδειξαν ότι αυτά τα ωοθηκικά κύτταρα μπορούσαν να παράγουν φυσιολογικές συγκεντρώσεις αυτών των αναπαραγωγικών ορμονών και ήταν επίσης ικανά να διαφοροποιηθούν σε κύτταρα ωαρίων.
Οι εμπλουτισμένοι πληθυσμοί διαφοροποιημένων κυττάρων μεταμοσχεύθηκαν χειρουργικά σε ωοθήκες ποντικών με POI δευτερογενώς σε γοναδοτοξική προ-αγωγή με αλκυλιωτικούς παράγοντες και η γονιμότητα αποκαταστάθηκε, όπως αποδεικνύεται από τα υγιή επίπεδα αναπαραγωγικών ορμονών και την αποκατάσταση της παραγωγής ωαρίων. Τα ποντίκια που έλαβαν τη θεραπεία με βλαστοκύτταρα ήταν επίσης σε θέση να συλλάβουν και να γεννήσουν βιώσιμα γόνιμα νεογνά ποντικών. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να αποδειχθεί ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να εφαρμοστεί από ποντίκια σε ανθρώπους και να φέρει επανάσταση στη θεραπεία γονιμότητας για άτομα με ωοθηκική ανεπάρκεια.
Πηγή: Elias KM, Ng NW, Dam KU, et al. Fertility restoration in mice with chemotherapy-induced ovarian failure using differentiated iPSCs. eBioMedicine. 2023. doi: 10.1016/j.ebiom.2023.104715